De legenden van de H. Nicolaas
Wat is een legende?
Het woord legende is afgeleid van het Latijnse woord legenda, dat zoveel betekent als “wat gelezen moet worden”. een vorm van het Latijnse werkwoord legere: lezen. Oorspronkelijk gaat het om een alternatieve levensbeschrijving van een heilige met toegevoegde fictieve elementen, waarin aan de betreffende persoon allerlei wonderen toegedicht worden.
Een legende is minder uitgebreid dan een hagiografie, maar de precieze grens tussen de twee is niet nauwkeurig aan te geven. Veelal reserveert men de term legende voor afzonderlijke episoden uit het leven van een heilige: de bekering, de marteldood of wonderen op het graf. Daarnaast is de legende ook verwant aan het mirakelspel maar de lering van het beschrevene speelt een grotere rol dan de wonderen die erin gebeuren. Een legende verschilt van andersoortige verhalen met verzonnen elementen, zoals de sagen, de mythe, het sprookje of de fabel.
Afbeelding: Een bladzijde uit Legenda Aurea, Jacobus de Voragine
De legenden van de H. Nicolaas
Indien u geïnteresseerd bent in de legenden van de heilige Nicolaas, beveel ik u van harte mijn boek aan. In hoofdstuk 1 ga ik hier uitgebreid op in. Indien je het leven van Sint Nicolaas onder de loep neemt, begin je in de vierde eeuw. Terug naar de meest oorspronkelijke legenden die op papier werden gezet na zijn dood. Op een frisse wijze heb ik de meeste wezenlijke legenden verwoord en voorzien van een historische achtergrond om zo meer informatie aan de lezer te geven, hoe deze legenden gezien moeten worden.
De oudste legende, gaat over de redding van de drie veldheren. Daarnaast behandel ik de legenden die het dichtst rondom zijn leven, de sterfdatum en de jaren erna zijn geschreven. Deze worden gesitueerd tijdens zijn leven in zijn geboorteplaats Patara en later in de stad Myra, waar hij bisschop was.
De volgende legenden worden hier beschreven, naast de drie veldheren:
Nicolaas, zijn jonge jaren
Nicolaas en de drie dochters
Nicolaas benoemd tot bisschop van Myra
Nicolaas en het concilie van Nicea
Nicolaas en de cultus van Artemis
Nicolaas en het graanwonder
Nicolaas en de belastingen
Nicolaas en de zeelieden in nood
Nicolaas’ dood en het mannawonder
Twee belangrijke bronnen namelijk Michael de Archimandriet en in zijn kielzog Methodius vermengen in hun vitae twee heilige Nicolazen, namelijk ‘onze’ Nicolaas, bisschop van Myra en Nicolaas, abt van Sion en bisschop van Pinora. Abt Nicolaas stierf op 10 december 564. Hij bezocht de jaarlijkse synode die gehouden werd in de grafkerk van Nicolaas van Myra. Er wordt ook wel gesuggereerd dat deze abt een oom zou zijn geweest van onze Nicolaas, bisschop van Myra, maar gelet op de levensdata van beide Nicolazen kan dit niet kloppen. Dit heeft gezorgd dat ten onrechte bepaalde legenden aan onze Nicolaas werden gekoppeld. Dit is helaas zo gebleven tot heden ten dage. Zo is onze Nicolaas nooit in het heilige land geweest.
Vanaf de 8ste eeuw en zeker in de Middeleeuwen vinden we de volgende legenden die betrekking hebben op het feit hoe Nicolaas een kindervriend werd, te beginnen met de legende van Basilius/Adeodatus en later de bekende legende van de opwekking van de drie studenten uit de pekelton. Het betreft van oorsprong drie priesterstudenten. Door overschrijffouten en vertalingen werden de drie studenten uiteindelijk tot drie kinderen. Daarnaast is er nog de legende over het kind en de duivel.
Daarnaast ontstonden er ook legenden ter bekering van Joden en een volksspel m.b.t. Moslims:
Sint Nicolaas en de Joodse koopman
Sint Nicolaas en de Joodse geldlener
Le Jeu de Saint Nicolas van Jean Bodel
Een bijzonder genre vinden we in Rusland. Daar zijn de verhalen van Nicolaas gebundeld in: Nicola de Barmhartige van Aleksej Remizov. De symbolistische dichter Remizov (Moskou 1877-Parijs 1957) vertelt in deze bundel verhalen over de Russische Sint Nicolaas, die als eenvoudig geklede boer door Rusland trekt en vele barmhartige daden doet.
Afbeelding: De redding van de drie veldheren
Altaarretabel St Maria in Mühlhausen. Duitsland, 1485
Afbeelding: Nicolaas en het graanwonder.
Altaarretabel St Maria in Mühlhausen. Duitsland, 1485
Afbeelding: de opwekking van de drie studenten uit de pekelton
Altaarretabel St Maria in Mühlhausen. Duitsland, 1485
