De legenden van de H. Nicolaas.
Wat is een legende?
Het woord legende is afgeleid van het Latijnse woord legenda, dat zoveel betekent als “wat gelezen moet worden”. een vorm van het Latijnse werkwoord legere: lezen. Oorspronkelijk gaat het om een alternatieve levensbeschrijving van een heilige met toegevoegde fictieve elementen, waarin aan de betreffende persoon allerlei wonderen toegedicht worden.
Een legende is minder uitgebreid dan een hagiografie, maar de precieze grens tussen de twee is niet nauwkeurig aan te geven. Veelal reserveert men de term legende voor afzonderlijke episoden uit het leven van een heilige: de bekering, de marteldood of wonderen op het graf. Daarnaast is de legende ook verwant aan het mirakelspel maar de lering van het beschrevene speelt een grotere rol dan de wonderen die erin gebeuren. Een legende verschilt van andersoortige verhalen met verzonnen elementen, zoals de sagen, de mythe, het sprookje of de fabel.
Afbeelding: Een bladzijde uit Legenda Aurea, Jacobus de Voragine
De legenden van de H. Nicolaas
Indien u geïnteresseerd bent in de legenden van de heilige Nicolaas, beveel ik u van harte mijn boek aan. In hoofdstuk 1 ga ik hier uitgebreid op in. Indien je het leven van Sint Nicolaas onder de loep neemt, begin je in de vierde eeuw. Terug naar de meest oorspronkelijke legenden die op papier werden gezet na zijn dood. Op een frisse wijze heb ik de meeste wezenlijke legenden verwoord en voorzien van een historische achtergrond om zo meer informatie aan de lezer te geven, hoe deze legenden gelezen en gezien moeten worden.
De oudste legende, gaat over de redding van de drie veldheren. Daarnaast behandel ik de legenden die het dichtst rondom zijn leven, de sterfdatum en de jaren erna zijn geschreven. Deze worden gesitueerd tijdens zijn leven in zijn geboorteplaats Patara en later in de stad Myra, waar hij bisschop was.
De volgende legenden worden hier beschreven, naast de drie veldheren:
Nicolaas, zijn jonge jaren
Nicolaas en de drie dochters
Nicolaas benoemd tot bisschop van Myra
Nicolaas en het concilie van Nicea
Nicolaas en de cultus van Artemis
Nicolaas en het graanwonder
Nicolaas en de belastingen
Nicolaas en de zeelieden in nood
Nicolaas’ dood en het mannawonder
Twee belangrijke bronnen namelijk Michael de Archimandriet en in zijn kielzog Methodius vermengen in hun vitae twee heilige Nicolazen, namelijk ‘onze’ Nicolaas, bisschop van Myra en Nicolaas, abt van Sion en bisschop van Pinora. Abt Nicolaas stierf op 10 december 564. Hij bezocht de jaarlijkse synode die gehouden werd in de grafkerk van Nicolaas van Myra. Er wordt ook wel gesuggereerd dat deze abt een oom zou zijn geweest van onze Nicolaas, bisschop van Myra, maar gelet op de levensdata van beide Nicolazen kan dit niet kloppen. Dit heeft gezorgd dat ten onrechte bepaalde legenden aan onze Nicolaas werden gekoppeld. Dit is helaas zo gebleven tot heden ten dage. Zo is onze Nicolaas nooit in het heilige land geweest.
Vanaf de 8ste eeuw en zeker in de Middeleeuwen vinden we de volgende legenden die betrekking hebben op het feit hoe Nicolaas een kindervriend werd, te beginnen met de legende van Basilius/Adeodatus en later de bekende legende van de opwekking van de drie studenten uit de pekelton. Het betreft van oorsprong drie priesterstudenten. Door overschrijffouten en vertalingen werden de drie studenten uiteindelijk tot drie kinderen. Daarnaast is er nog de legende over het kind en de duivel.
Daarnaast ontstonden er ook legenden ter bekering van Joden en een volksspel m.b.t. Moslims:
Sint Nicolaas en de Joodse koopman
Sint Nicolaas en de Joodse geldlener
Le Jeu de Saint Nicolas van Jean Bodel
Een bijzonder genre vinden we in Rusland. Daar zijn de verhalen van Nicolaas gebundeld in: Nicola de Barmhartige van Aleksej Remizov. De symbolistische dichter Remizov (Moskou 1877-Parijs 1957) vertelt in deze bundel verhalen over de Russische Sint Nicolaas, die als eenvoudig geklede boer door Rusland trekt en vele barmhartige daden doet.
Afbeelding: De redding van de drie veldheren
Altaarretabel St Maria in Mühlhausen. Duitsland, 1485
Afbeelding: Nicolaas en het graanwonder.
Altaarretabel St Maria in Mühlhausen. Duitsland, 1485
Afbeelding: de opwekking van de drie studenten uit de pekelton
Altaarretabel St Maria in Mühlhausen. Duitsland, 1485
Sint Nicolaas symbool van liefde en gerechtigheid. Het wonder van de drie meisjes.
Er wordt gezegd dat in een verre stad een wanhopige vader, zonder financiële middelen om voor een waardige bruidsschat te zorgen, op het punt stond zijn drie dochters te prostitueren.
In een tijd waarin ellende en onrecht eindeloos leken te zijn, leek het lot van meisjes duidelijk te zijn.
Maar toen kwam Nicolaas tussenbeide met zijn gulle hart en zijn rechtvaardige geest. De heilige, die altijd een symbool van hoop en bescherming is geweest, besloot te handelen. 's Nachts naderde hij het huis van zijn vader en gooide zonder opgemerkt te worden, tot drie keer toe voor elk meisje zakken vol goud door het raam. Met dat gebaar redde hij de drie meisjes van hun trieste lot, waardoor ze een leven vol waardigheid en hoop konden leiden
Een wonder dat ons eraan herinnert dat geloof, gerechtigheid en liefde het lot kunnen transformeren.
Sint Nicolaas, symbool van hoop en bescherming. Het wonder van de drie opgewekte kinderen
Een legende die eeuwen overspant, met haar oorsprong in Normandië, een sprong van geloof dat leven en hoop terugbracht.
Er wordt gezegd dat een boze herbergier of slager, die gebruik maakte van de ellende van anderen, drie kinderen vermoordde om hun vlees te verkopen. In de oorspronkelijke legende betrof het drie priesterstudenten. Hij ontnam hun ook het geld voor hun studie. Toen Sint Nicolaas langs zijn herberg kwam en er wat vlees bestelde, zag de heilige, met zijn goddelijke gevoeligheid, het bedrog.
Hij vroeg om het vlees te zien en ontdekte de gruweldaad. Met intens gebed heeft hij de kinderen, die levend en wel uit het vat kwamen, weer tot leven gebracht.
Het wonder redde niet alleen onschuldige levens, maar bekeerde ook de herbergier, die berouw had van zijn misdaad.
De zorgzaamheid van Sint Nicolaas: het wonder van het graan en het stillen van de hongersnood.
In een tijd van grote hongersnood, toen het land vruchteloos was en hoop leek te vervagen, kon Nicolaas niet onverschillig blijven voor het lijden van zijn volk. In een daad van buitengewone vrijgevigheid besloot de Sint in te grijpen om de ellende te verlichten. Er wordt gezegd dat terwijl de voedselvoorraad al uitgeput was en de mensen op het punt stonden te bezwijken aan de honger, Nicolaas drie schepen met graan van de keizer vroeg om graan. Na eerst getwijfeld te hebben gaf de schipper graan en toen hij in Constantinopel aankwam, bezat hij evenveel als in de havenstad Andriake te Myra. Dit was niet alleen een wonder van overvloed, maar een diep teken van liefde en bescherming voor degenen die lijden.
Dat gebaar, dat onmogelijk leek, heeft door de eeuwen als een symbool van hoop gediend in moeilijke tijden. Sint Nicolaas, die met zijn geloof en vrijgevigheid, het licht blijft in de donkerste nachten.
Sint Nicolaas, symbool van hoop in elke storm. Het wonder van de storm op zee.
Tijdens een zware storm zaten enkele matrozen gevangen op hun scheep dat heen en weer geslingerd werd door de hoge golven, met hun leven dat aan een dun draadje hing. Op dat moment van wanhoop riepen ze tot Sint Nicolaas, hun beschermheilige, met gebed vol hoop. En toen gebeurde het onmogelijke. De zee, die hun bestaan leek te bedreigen, werd plotseling kalm en gaf vrede en veiligheid aan hen terug.
Een wonder dat de eeuwen werd doorgegeven aan elke schipper of zeeman, een gebaar van geloof, moed en bescherming dat levend blijft in het hart van elke Baresi, waar het gebeente van Nicolaas op 9 mei 1087 zijn rust vond.
