Heilige in Bari.

Bari is een belangrijke havenplaats aan de Adriatische kust en een gewilde ankerplaats voor grote cruiseschepen. Veel van deze toeristen bezoeken de Sint-Nicolaasbasiliek, vlakbij de haven. Wie vanaf land Bari bezoekt, moet zich door het middeleeuwse stadsdeel, ‘Bari Vecchia’, via kronkelige straatjes en nauwe steegjes richting de basiliek begeven. Zij doemt van onder een poort op met op de achtergrond de zee. In mijn boek behandel ik in hoofdstuk III uitgebreid de aankomst van de relieken in de stad Bari en diens jaarlijkse feesten rondom 7,8 en 9 mei en op 6 december.

Als wij aan het feest van Sinterklaas denken, denken wij al gauw aan pakjesavond op 5 december. De kenners onder u weten dan dat de Goedheiligman zijn verjaardag viert op 6 december. Dat is immers zijn sterfdag en daarmee zijn geboortedag (dus verjaardag) in de hemel.

In de Zuid – Italiaanse havenstad Bari en daarmee in Apulië en andere streken in Italië vieren ze echter Sint Nicolaas ook op 9 mei. Dit heeft te maken met de aankomst van zijn gebeente in de Bari in 1087.

Nadat men het gebeente uit zijn grafkerk te Myra had ontnomen, keerden men met deze relieken terug naar Bari. Veilig bereiken ze de haven van Bari bij de baai van San Giorgio. Het is de avond van 8 mei. De stadspoorten zijn gesloten en voor de haven ligt een zware ketting.

In de vroege ochtend van 9 mei trekt de bevolking van de stad Bari onder leiding van abt Elias uit om hen te begroeten. Het nieuws van de aankomst van de relieken heeft zich namelijk als een lopend vuurtje door de stad verspreid. De schippers vertrouwen de relieken die zij in een houten kist hebben gelegd toe aan abt Elias, abt van het benedictijner klooster van Sint Benedictus, dat gelegen is boven de haven. Deze neemt de relieken met eerbied in ontvangst. Het zal even duren voordat de huidige basiliek zal verrijzen.

Aldus hebben de inwoners van Bari dankzij een groep van 70 mensen, waaronder 62 zeelui uit Bari, handelaren en twee priesters, de relieken van Nicolaas gekregen. Het feest van zijn overbrenging, zijn translatio, wordt vastgelegd op 9 mei.

Jaarlijks vieren de inwoners van Bari van 7 tot en met 9 mei trots de aankomst van de relieken van hun patroonheilige. Het feest van de aankomst van de relieken in de nacht van 8 op 9 mei wordt liturgisch al ingeleid door middel van een noveen in de basiliek. Deze noveen begint op 29 april en duurt tot 7 mei. Elke eucharistieviering in de basiliek wordt met een gebed van de dag en een eigen hymne afgesloten bij het beeld van Nicolaas dat op het priesterkoor is geplaatst.

Op 7 mei trekt er ’s avonds een historische stoet door de straten, die de oude legenden van Nicolaas vertellen en het verhaal van de veroveraars van Bari, namelijk de Noormannen. In Bari heet deze stoet Corteo Storico.

Op 8 mei verlaat het Sint Nicolaasbeeld de basiliek. In een feestelijke processie trekt men voor het grote beeld uit door de nauwe straatjes van het oude centrum. Vervolgens wordt het beeld op een klein bootje de zee opgevaren. Rond de klok van 20.00 uur keert het beeld weer terug naar de pier. Eenmaal aan land zet de processie zich in beweging en trekt men naar Piazza del Ferrarese. Eenmaal hier aangekomen ontsteekt men op dit plein duizenden lichtjes, een bont tafereel.

Op 9 mei staat deze dag in het teken van het winnen van het manna uit het gebeente van de heilige Nicolaas. Na een feestelijke eucharistieviering trekt de stoet van katholieke en orthodoxe geestelijken naar de crypte. Hier verzamelt men zich rondom het graf van Nicolaas. De abt kruipt onder het altaar en pompt het manna in een glazen ampul. Het ene jaar wint hij wat meer manna dan het andere jaar. Deze vloeistofachtige substantie wordt als het ware uitgezweet door de botten van de heilige.

De gelovigen worden door de aanwezige hoofdcelebrant met het manna gezegend. Aansluitend is er de mogelijkheid tot persoonlijke verering van het manna, door middel van een kusverering. De mensen staan geduldig in de rij in de basiliek.

Het manna zal later worden verdeeld over grote kruiken, gevuld met wijwater. Pelgrims kunnen vervolgens in de basiliekwinkel kleine flesjes kopen om mee naar huis te nemen. De basiliek vult ook kleine flesjes met enkele druppels van het manna. Verzegeld en beschilderd worden deze flesjes als relikwie geschonken aan Nicolaaskerken, parochies en politieke- en of religieuze hoogwaardigheidsbekleders.

’s Avonds is er uitbundig feest in de kleine straatjes en op de vele pleinen in het oude centrum van Bari. Ter ere van het wonder volgt er rond 22.00 uur traditioneel een grote vuurwerkshow. Nicolaas waakt over zijn stad, door talrijke afbeeldingen, muurschilderingen of beeldjes in kleine kapellen.

Sinds 2007 trek ik als pelgrim naar dit feest, in verbondenheid met andere Nicolazen uit Europa. In broederlijke verbondenheid verstevigen we op een heerlijk gelovige en vooral ook traditionele wijze onze band met deze heilige die wij vereren. 

Foto's: Sfeerimpressie van de feesten in Bari rond 9 mei.