Blog: Hervormingsdag: Nicolaas duikt onder

Gepubliceerd op 31 oktober 2024 om 08:26

Vandaag vieren de protestanten Hervormingsdag. Op 31 oktober 1517 timmerde de Duitse monnik Maarten Luther 95 stellingen aan de deur van de slotkapel in Wittenberg, om zijn bezorgdheid over de corruptie binnen de Rooms-Katholieke kerk te uiten. Of hij echt heeft staan hameren wordt overigens ernstig betwijfeld.

 

Een van de aanklacht punten was dat Luther zeer sceptisch was over aflaten, die mensen van de kerk konden kopen om zichzelf vrij te stellen van boetedoening voor hun zonden. Luther zag het kopen van aflaten als manier om God ‘om te kopen’ en noemde de praktijk hebzuchtig en corrupt. In plaats daarvan predikte Luther dat verlossing niet verdiend kan worden met goede werken, omdat het een gratis geschenk is van God, als je gelooft in Jezus. Ook geloofde Luther dat de Bijbel de enige bron van Gods kennis was, en niet kerkelijke tradities of pauselijke decreten.

 

De protestantse overheid en de predikanten streefden in die geest ook naar een algehele afschaffing van het Sint- Nicolaasfeest ook in de huiselijke kring. Maar in de praktijk eindigde de invloed van overheid en dominee bij de voordeur. Menig predikant hield stevige donderpreken over dit ‘paapse bijgeloof’. Dominee Jacobus Sceperus uit Gouda schreef in 1658 zelfs een boek gericht tegen het huiselijke Sint-Nicolaasfeest Geschenck op geseyde St. Nicolaes Avont. Uitgesproken was hij over bijvoorbeeld het schoen zetten. Sceperus wist beter. ‘Bedroch/ Leugen/ en Valscheyt’ roept hij uit, ‘de Oude bedriegen de Jonge’.

 

Ook nadat Luther de katholieke kerk verliet bleef hij echter St Nicolaas vieren. Hij bedacht iets nieuws en verplaatste dit gavenfeest naar Kerstmis en vervangen met het Christkindl.

 

Het Sint Nicolaasfeest werd afgestript van veel van haar religieuze dimensies. Missen, processies, lof en reliekenverering verdwenen of werden verbannen. Wat overbleef was, wat we eigenlijk heden ten dage vieren. Pakjesvond in de huiskamer. De kiem voor wat tegenwoordig commercieel is, cadeautjes, surprises en rijmpjes. Met daarnaast hulpklazen , ik zou eerder zeggen beunklazen met allerlei varianten op mijters, tabbaards, staven en ringen.

 

Het feest van St Nicolaas kent bij menigeen nostalgische gevoelens. Een feest met diepe wortels. Vaak lees ik over magie en het mooiste sprookje van het jaar. Mijn inziens dekken deze woorden totaal niet de lading. Het gaat juist om legenden en mythe van een bisschop, die bestaan heeft. Een man die hoop en troost bracht waar het stormde. Waar mensen ten onrechte veroordeeld werden, dreigden verkocht te worden, letterlijk en figuurlijk in een storm terecht kwamen. Hij verkondigde de boodschap van Christus: bemint God en de naaste zoals jezelf. Nicolaas, een baken door de eeuwen heen. Dat is de kracht van de rituelen rondom dit feest. Oprechte daden van naastenliefde.

 

Fraai is de herinnering van dichter Bert Voeten aan het sinterklaasfeest. Hij is weer het kind dat ’s morgens na het ontwaken, in ruil voor het hooi en de wortel, al zijn wensen vervuld ziet. Hij schreef het volgende gedicht met de titel “het wonder”

 

Het wonder

 

Warm en koud van verwachtingen zalige onrust lag ik in bed.

De gordijnen hielden het maanlicht buiten de kamer;

paarden kwamen en gingen in de decembernacht.

 

Moed en angst verwisselden boompje in mij.

Ik wilde wakker blijven om alles te zien en te horen,

ik wilde slapen en doof zijn voor de geluiden rondom het huis.

Kloppen en een zacht kreunen, schuifelen, ver getrappel –

was het een driftige schimmel, regen of wind verdriet;

sloften er Moorse muilen over de zoldervloer?

 

Onder de dekens bezat ik een schuilhut, oren en ogen hield ik dicht

 en het duister werd goud en purper,

tot ik ten laatste neer kwam in een droom van ketting en roe.

 

Maar als de muisgrijze ochtend binnen trippelde

sloop ik popelend naar de schoorsteen

en stond opnieuw voor het wonder: de lege schoen,

en op tafel al mijn wensen vervuld.

 

Deel van een altaar retabelvleugel uit de 16de eeuw. Het staat in het Lutherhuis te Eisenach, Duitsland. Een heilige werd vervangen door Maarten Luther met links van hem de H. Nicolaas. Foto: Stiftung Lutherhaus Eisenach


Reactie plaatsen

Reacties

Er zijn geen reacties geplaatst.